Trabzon Folkloru - Tevfik Vural Ciravoğlu
“Trabzon Folkloru” nun Değeri
Öyle anlaşılıyor ki Tevfik Vural Ciravoğlu bu Çalışmasını Trabzon’da yayımlanan İnan için hazırlamaya başlamış. İlk bölümlerinde orada yayımlanması bunu gösteriyor. Ama daha sonra derlemeleri genişletip derinleştirmiştir. Tevfik Vural’ın bu değerli çalışmasını önemini birkaç yönden değinmekte yarar var.
Trabzon yöresinin halk edebiyatı ve folklor örnekleri, toplumsal yaşantımızın birer aynasıdır. Halkımızın istekleri, yönelimleri, geniş bir imgeler yumağı olarak karşımıza çıkmaktadır. Toplumsal yaşamın çeşitli açıları, aşamaları bu malzemede kendini göstermektedir.
Adeta Trabzon folkloru adına bu derlemeler bir dönemin toplumsal ilişkileri, insanların dayanışması ve birbirlerine olan davranışları, genel olarak kadın-erkek ilişkilerindeki dönüşümü sağlıklı bir biçimde saptamamıza yardımcı olacak niteliktedir.
Türkülere, manilere, bilmecelere sinen Karadeniz insanının karakter yapısı araştırmacılar için ayrıca bulunmaz bir hazinedir.
- Öncelikle metinden de anlaşılacağı üzere derlenen malzeme konuşma dilinin tüm vurgulama ayrıntılarıyla yazıya aktarılmıştır.
- Genellikle ninnilerin dışında erkek egemen bir söylem görülür.
- Temalar şu biçimde özetlenebilir: Aşk, cinsellik, gurbet, askerlik, mahpusluk, silah tutkusu…
- Bu temalar içinde Karadeniz insanına özgü kimi duygusallıklar daha ön plana çıkmaktadır. Yiğitlik, hasımlık, kıskançlık, hasret…
- Kadınlara yönelik duygular ise sevdalık, kız kaçırma, gelin-kaynana çekişmesi, dulluk gibi konularda öbeklenmektedir.
- Anonim halk edebiyatı ürünlerinden olan manilerde işlenen sevgi ve cinsellik ilişkilerinde çeşitli simgeler öne çıkmaktadır: Ayna, iskemle, işmar, kukul, peştamal, çömber gibi çeşitli giysiler…
- Derlenen folklor malzemesinde çeşitli inanmalar, muska yazma gibi geleneksel tepkiler ağırlık kazanmaktadır.
- İlginç olan bir başka saptamada yerel adlar ve deyimlerdir: Bunlardan, “gaful”, “ander”, “kugar”, “gaybana”, “gaban”,”guymak”, “afkurma”, gibi deyimler malzemeye bir başka renk katmaktadır.
